Vepra e Chagall, që Papa deshi ta admirojë, ka kuptim të saktë
R.SH. / Vatikan
Dje Papa deshi të shkonte personalisht në Via del Corso, në Romë, për të admiruar një pikturë të Chagall. Por pse shkoi? Çfarë kuptimi ka vizita e papritur nga një papë që shkon në një ekspozitë si çdo turist a si shtegtar? Ta shohim….
Me rastin e Jubileut 2025, Dikasteri i Vatikanit për Ungjillëzimin përuroi ekspozitën e katërt të manifestimit kulturor “Jubileu është kulturë”, me ekspozitën e të famshmit Kryqëzimi i Bardhë të Marc Chagall. Kjo vepër e jashtëzakonshme mund të vizitohet falas nga data 27 nëntor 2024 deri më 27 janar 2025 në Museo del Corso - Polo Museale di Palazzo Cipolla, në Romë.
Kryevepra, e cila nuk është ekspozuar kurrë më parë në Itali, përfaqëson një ngjarje me vlerë ndërkombëtare, duke ofruar mundësinë e rrallë për të soditur një pikturë (nga më të rëndësishmet e Chagall, nëse jo ndoshta më e rëndësishmja për shumë kritikë) e cila bashkon një gjuhë artistike unike dhe një mesazh universal shprese.
Kryqëzimi i Bardhë, i pikturuar në vitin 1938, mishëron dramën e persekutimit kundër hebrenjve, temë veçanërisht aktuale në Evropën e asaj kohe. Chagall përshkruan Krishtin e kryqëzuar si simbol të vuajtjes universale, duke kujtuar identitetin e tij hebre. I mbështjellë me një tallit, shalli i lutjes hebraike, Krishti ndriçohet nga një fashë drite të bardhë, simbol hyjnor, e me shkrimin INRI mbi kokë, në latinisht dhe hebraisht. Rreth kryqit, skena shkatërrimi dhe dhune: sinagoga në flakë, fshatra të plaçkitur dhe refugjatë që kërkojnë siguri. Vepra është thellësisht e ndikuar nga pogromet dhe Kristallnacht e vitit 1938, ngjarje të cilat e shpeshuan persekutimin e hebrenjve në Evropë. Nëpërmjet përdorimit mbizotërues të ngjyrës së bardhë, Chagall kujton pastërtinë, mortin dhe shpresën.
Çdo element i pikturës ka kuptimin e vet të thellë: Krishti i kryqëzuar, me shkallën e mbështetur në kryq, që bëhet urë ndërmjet qiellit dhe tokës, simbolizon martirizimin hebre. Në skenat e shkatërrimit, në të majtë, shihen ushtarë të armatosur që përparojnë me flamuj të kuq, duke u vënë flakën fshatrave dhe sinagogave; në të djathtën, Tora dhe rrotullat e shenjta digjen, ndërsa njerëzit e dëshpëruar përpiqen t'i shpëtojnë. Të arratisurit dhe viktimat, poshtë, mund të shihen në një varkë që përpiqet të shpëtojë, ndërsa burra dhe gra me veshje tradicionale mbajnë me vete simbolet e fesë hebraike. Rrëfimi pamor i Chagall shfrytëzon elemente të artit italian të Rilindjes, duke u ndikuar nga Michelangelo dhe simbolet biblike, ndërmjet të cilave, Menorah dhe Ylli i Davidit.
Krahas Guernicës së Pikasos, "Kryqëzimi i Bardhë" është një nga dënimet më të rrepta të luftës dhe të urrejtjes së shekullit të 20-të.
Papa Françesku, në një çast kaq të trazuar për fatin e njerëzimit, nga lufta në Ukrainë - tek ajo në Palestinë, e deri tek trazirat e fundit në Siri, ka shprehur disa herë vlerësimin e tij për këtë vepër, duke e cilësuar si ftesë për vëllazërimin dhe pajtimin ndërmjet kulturave dhe feve.
Ekspozimi i saj gjatë Jubileut 2025 nuk përfaqëson vetëm një ngjarje artistike, por edhe një mundësi për të medituar mbi misterin e Kryqit, simbol i shëlbimit dhe i shpresës së rilindjes, pas mizorive të historisë. E sigurisht për të dënuar, edhe një herë, çdo formë antisemitizmi.
