Një mbishkrim i lashtë i krishterë me emrin e Krishtit nga shekulli III rikthehet në Itali
R.SH. - Vatikan
Gjindet një mbishkrim funeral, që nuk flet për dhimbje dhe vdekje, por këndon himnin e gëzimit, "sepse - shkruhet - shpirti yt është i pavdekshëm me Krishtin". Është dëshmi e rëndësishme e të krishterëve të parë, veçanërisht sepse një nga rastet e para në të cilat shfaqet emri i Shëlbuesit. Nga e diela, 13 tetor është sërish në vendin e zanafillës, në katakombet Ad Decimum në Grottaferrata, jo shumë larg Romës. Qe vjedhur në vitet 1980 e, përmes rrugëve të tregut të antikave, dhuruar nga një koleksionist privat manastirit e Muzeut Catharijne, në Utrecht.
Falë bashkëpunimit të institucioneve vatikanase, italiane dhe holandeze, Karabinierët e Komandës së Mbrojtjes së Trashëgimisë Kulturore, në bashkëpunim të ngushtë me policinë holandeze, lejuan rikuperimin dhe rrjedhimisht kthimin e kësaj shprehjeje kaq të lashtë, e njëkohësisht kaq te re, që të kujton ringjalljen. Pikërish tani kur afrohen “Të Shumat” e ndizen mijëra qirinj në mbarë botën.
Të pranishëm në ceremoninë, e cila u zhvillua në mënyrë emblematike një ditë pas Ditës VII të Katakombeve - Edicioni i vjeshtës, ishin një mori të gjallësh, nga vise të ndryshme të botës, në meditim…
Një varrezë për një qytet të vogël
Mbishkrimi tani ndodhet rishtas në katakombet e Ad Decimum në Via Latina, domethënë në miljen e dhjetë, 15 kilometra nga Porta Capena. Toponimi rrjedh nga pika e dhjetë dhe më pas nga stacioni postar i përmendur në tabulën Peutingeriana me të njëjtin emër. Fillimisht, vendi ishte një fshat i Tusculum aty pranë, Vicus Angulasculus. Nuk ishte varrezë funksionale për qytetin, por për popullsinë që banonte në qendër dhe në vilat përreth.
Katakombet e Ad Decimum përmbajnë rreth 1000 varre të shpërndara gjatë një periudhe kohore ndërmjet shekujve III dhe IV. Këto janë dy tunele kryesore paralele rreth të cilave degëzohen tunele të tjera më të vogla, për një total prej 250 metrash.
Kushtim i një dhëndëri
Mbishkrimi, i lyer me ngjyrë të kuqe, gjendet në tunelin "C", më i vjetri nga këto katakombe dhe daton në gjysmën e dytë të shek. III. Është në greqisht dhe pjesërisht i gjymtuar, por gjithsesi i lexueshëm e i plotë: “Qofsh e lumtur, o Musena Irene, shpirti yt është i pavdekshëm me Krishtin! Dashuria e të shoqit e vendosi këtu, ku jetoi 22 vjet”.
Është “loti shumëshekullor” i bashkëshortit për nusen e re, e cila vdiq në moshën 22-vjeçare e “fle aty po në atë moshë!”. Dheu vijon të na kujtojë
atë funeral pagan, por duke e mbuluar me shpresë e me gëzim, domethënë, duke nënvizuar përkatësinë e thellë të fesë së krishterë.
Die natalis, dita e lindjes, përkon me fundin e jetës tokësore dhe fillimin e një bashkimi të ri të pafund me Zotin. E çka ka rëndësi të veçantë në këtë mbishkrim, është prania e emrit të Krishtit, Zotit që, kur na vdes një njeri i dashur, na siguron se:
Ne, po edhe zemra mbi vorr tand t’ pervujtun
Na ndizet kah punët e mbara e kah burrnia.
Permbi vorr t’ and, po, nxâmë të fortë me e mbajtun
Besen e dhanun – e miqesin e zanun;
Per Fé e per Atme n’ ballë me i dalë rrezikut:
Të ligështit doren me ia ngjitë e t’ fortin
Mos me e gledhue; kur t’ jet me u thanë e drejta.
Mos me i shmangë sytë prej cakut, n’ t’ cilin mendja
Dishron me u kapë, as kurrë mos me u ligshtue
Nder sa t’ vishtira, qi t’ na sjellin motet.
Po, po! Se pré’ atij vorri kem me e shkepun
Hovin kah punët e mëdha. Ai Kryq dëllijet,
Mneren e vorrit qi ta zbutë, Ai qanderr
Ka me m’ kenë nder salvime…
E kështu ma t’ kjarta mbas disa qindvjetëve
Nipat ma t’ vonët kanë me i këndue, e emni,
Sa t’i bjerë dielli tokës s’ka me u harrue….
(Atë Gjergj Fishta, “Nji lule vjeshte”)
Ringjallje!
As epigrafi i vjedhur nga rrasa e varrit të lashtë të Katakombeve Ad decimum e i rikthyer, e as kjo kangë e Fishtës, shkruar në shekullin e kaluar, nuk flasin për vdekje, por për ringjallje! Si mijëra epitafe që i këndojnë jetës së pambarim! E kështu me mijëra epitafe do të flasin në shekuj të shekujve! Deri te fjala e fundit shqiptuar mbi dhe! Deri në Ditën e Gjyqit të Mbram! Deri te ringjallja….
