Repole për Ecclesiam suam: të rizbulohet vlera e dialogut në kohën e kontrasteve
R.SH. - Vatikan
Mësimi i Palit VI “ mund të riaktualizohet edhe sot”. E pohon në këtë intervistë me mediat e Vatikanit kryeipeshkvi i Torinos, Imzot Roberto Repole, me rastin e gjashtëdhjetëvjetorit të Ecclesiam suam, enciklika e parë e papnisë montiniane, publikuar më 6 gusht 1964.
Cila ishte merita më e madhe e enciklikës së Palit VI në epokën kur u shkrua?
Enciklika u shkrua ndërsa në Romë vijonin punimet e Koncilit II të Vatikanit i cili, sipas teologut të madh Karl Rahner, ishte Koncili i parë i Kishës "mbi Kishën". Më duket se merita kryesore e dokumentit të Palit VI ishte vendosja në qendër e vetëdijës që ka Kisha për vetveten, faktin se para së gjithash është mister, se i përket planit shëlbues të Zotit për njerëzit. Njëkohësisht dokumenti pati meritën të vërë në dukje misionin strukturor të Kishës në botë dhe dëshirën të dialogojë me botën bashkëkohore, botë moderne, nëse e krahasojmë me Kishën e së kaluarës, që nuk e kishte aq të lehtë të dialogonte. Këto dy aspekte i paraprinë disa temave të mëdha të Kushtetutave të Koncilit II të Vatikanit, si Lumen gentium dhe Gaudium et spes.
Si u prit enciklika?
Do të thosha se u prit me interesim, si të gjitha temat e Koncilit II të Vatikanit. Sigurisht, në enciklikë mund të vëreheshin elemente të një risie të madhe, për shembull fakti që misioni i Kishës duhet të kryhet sipas kanunit të dialogut, sepse mënyra se si Zoti i zbulohet njeriut është pikërisht ajo dialoguese. Ishte një risi në krahasim me disa mënyra të së shkuarës së afërt, e cila mund të mos ishte karakterizuar gjithmonë nga kjo simpati, mund të themi, e Kishës me botën.
Kur flisni për "retorikën e lehtë të çastit" për çfarë e keni fjalën?
Mendoj për faktin se sot të gjithë flasin për “sinodalitetin”, por nganjëherë, pas sinodalitetit, projektohen realitete, që nuk kanë fare lidhje me sinodalitetin e Kishës. Nuk e di nese doni te dini se çfarë po ndodh, por mos harroni individin, e mos u shqetesoni nga një mendësi që nuk ka të bëjë me këtë sinodalitet .
“Korrigjimi i të metave të anëtarëve të Kishës” ishte shqetësimi më i madh që shprehej në letër. Cilat janë, sot, sipas jush, të metat më të përhapura dhe më të rrezikshme?
Do të thosha se të metat janë të njëjta, si gjithmonë, por, në të njëjtën kohë, marrin karakteristika të lidhura me kohën kur jetojmë. Në njërin nga komentet mbi një tekst i Vatikanit II kushtuar misionit, teologu Yves Marie-Joseph Congar kujton se në ne ka gjithmonë diçka jo ungjillore për t'u ndryshuar. Është e dobishme ta kujtojmë këtë. Ndoshta, në rrënjë të defekteve të anëtarëve të Kishës ekziston një proces i papërfunduar kthese.
Ajo që Pali VI nënvizon disa herë në enciklikë, për marrëdhëniet e Kishës me botën, është "angazhimi shumë i mundimshëm" për të cilin vetë Kisha është thirrur të gjejë ekuilibrin ndërmjet rrezikut të humbjes në përshtatjen me zakonet dhe mendimet e mjedisi kohor dhe rrezikut për t'u fshehur në një lloj mbylljeje jo dialoguese, nga frika se mos ngatërroheni në një mimetizëm të kotë. Me pak fjalë, dallim, por jo ndarje: çfarë do të thotë kjo sot?
Më duket se do të thotë të mos përshtatesh me një mendësi të caktuar bashkëkohore, sipas së cilës identitetet janë domosdoshmërisht të kundërta me njëri-tjetrin. Është e vërtetë se theksimi i identiteteve mund të çojë në situata konflikti dhe largimi nga njëri-tjetri, megjithatë, kur kjo ndodh, ne duhet të pyesim veten nëse tema e identiteteve është trajtuar mirë. Identiteti i vërtetë është dialogues, nga vetë natyra e tij. Në të njëjtën kohë, që të ketë dialog, duhet të ketë edhe identitet. Më duket se në Kishë duhet ta rifitojmë këtë vetëdije: ne kemi një identitet që nuk vjen nga vetja jonë, por nga Ungjilli i Krishtit, për të cilin jemi thirrur të dëshmojmë në botë. Kjo nuk na e kundërvë botën, përkundrazi, na bën të ndihemi në shërbim të njerëzimit dhe strukturalisht në marrëdhënie me të gjitha gratë dhe burrat, me të cilët jetojmë.
Apostullimi, shkroi Pali VI në Ecclesiam suam, nuk mund të pajtohet me një kompromis të paqartë me parimet e mendimit dhe të veprimit, që duhet të kualifikojnë jetën tonë të krishterë. Ku i shikoni këto paqartësi në Kishë sot?
Mbërritëm me njëfarë vonese në komunikimin me kohët moderne, siç po thosha. Në këtë kuptim, Enciklika e Palit VI ishte vërtet pioniere, ajo i bëri shumë mirë Kishës së kohës së tij, sepse e ktheu atë në rrugën e duhur të dialogut dhe modernitetit në të cilin shpallet Ungjilli. Ka shumë aspekte tejet të bukura të modernitetit, të cilat kanë edhe shijen e ungjillit. Për shembull, kultura e të drejtave, respekti për njerëzit, ndjenja më e lartë e drejtësisë, dinjiteti i barabartë i të gjithë njerëzve, ndjenja e subjektit, e lirisë... Unë besoj se këto janë vlera që na i ktheu moderniteti, por nuk janë aq të huaja për bukurinë e Ungjillit. Megjithatë, mund të ketë edhe shtrembërime të modernitetit, që Kisha duhet t'i shikojë gjithmonë me sy ungjillor. Mendoj, për shembull, që sot mendohet se racionaliteti është vetëm teknoshkencor, që e redukton botën në një funksionalizëm mbytës.
Po përhapen prirje shumë të njohura, të cilat i çojnë shpesh edhe të krishterët, të kërkojnë gjithnjë e më shumë forma shpirtërore të shkëputura nga frekuentimi në Kishë, kontakte me transhendenten, pa struktura kishtare. Si të shpjegohen këto fenomene?
Nga njëra anë, ne duhet gjithmonë të pyesim veten për përmbajtjen që i jepet kërkimit të transcendencës dhe përshpirtërisë. Në krishterim, transhendencë do të thotë ta ndjesh pranë Krishtin, i cili është Biri i Zotit, por edhe vëllai ynë; prandaj takimi me Zotin kalon detyrimisht përmes takimit me vëllanë. Takimi me Zotin, pra, dhe përvoja e Kishës nuk mund të jenë dy gjëra të kundërta. Kur mendojmë se mund ta anashkalojmë Kishën për një takim më të menjëhershëm me Perëndinë, pyetja e madhe që duhet t'i bëjmë vetes është: cila është fytyra e Perëndisë që ne na duket se po takojmë? Nga ana tjetër, dhe këtu qëndron e gjithë rëndësia e Vatikanit II, është e vërtetë se Kisha duhet ta perceptojë veten si mister, vend i pranisë së Zotit, mjet i takimit të Krishtit me gratë dhe me burrat. Këtu vërtet duhet të bëjmë një rrëmim të vazhdueshëm të ndërgjegjes: sa të çojnë strukturat tona, mënyrat tona të krijimit të bashkësisë së krishterë, dioqezat, famullitë në përjetimin e takimit me Krishtin si qendër të gjithçkaje? Sa janë ato vende ku njerëzit mblidhen për një nevojë, por jo rreth asaj pikëmbështetjeje, që është Krishti? Duhet të ndalemi për të menduar pse kaq shumë njerëz sot kërkojnë përgjigje për dëshirat e tyre shpirtërore jashtë Kishës, e nuk e perceptojnë shpesh se Kisha zotëron pasuri të pamasa shpirtërore.
Flet për paqen, Montini, në Ecclesiam suam. Thotë se duhet të jetë "e lirë dhe e ndershme": nuk mund të mos e padisë si krim dhe si shkatërrim, luftën e agresionit, të pushtimit apo të sundimit. Një sqarim tejet aktual…
Sigurisht! Na tregon se nuk i kemi bërë kurrë llogaritë me agresionin dhe dhunën. Na tregon se kërkimi i paqes nuk mund të mos jetë gjithashtu kërkim i drejtësisë. Ashtu siç na thotë se kërkimi i paqes duhet të gjejë shtigjet e pajtimit dhe të mëshirës, duke qenë se luftërat lënë pas trashëgimin e plagëve mizore. Më duket se ky mesazh nuk prek vetëm makro-botën, por edhe botët tona të vogla. Në fund është një ftesë: lufta fillon gjithmonë nga zemrat e njerëzve, ka zemërim, armiqësi, urrejtje që mund të kultivohet edhe nëse nuk i përket vendeve të shkatërruara nga lufta. Jam i befasuar nga mënyra sesi shoqëritë tona, edhe pse formalisht në paqe, strehohen nga kaq shumë forma të dhunës delikate ose jo delikate. Kërkimi i paqes nuk mund të jetë slogan, por angazhim i të gjithë atyre, që e dëshirojnë vërtet atë.
Primati i Pjetrit nuk synon të përbëjë epërsinë e krenarisë shpirtërore dhe të sundimit njerëzor, lexojmë përsëri në enciklikë, por më tepër përparësinë e shërbimit. Papa Françesku na e tregon këtë me papninë e tij... Si i shikoni sfidat ekumenike të lidhura edhe me temën urgjente të paqes?
Është çështje veçanërisht aktuale, sepse ndarja e kishave nuk të ndihmon për të kuptuar se njerëzimi është thirrur të ecë në shenjën e unitetit dhe vëllazërisë. Nëse Kishat tashmë janë të ndara ndërmjet tyre, ato injorojnë shenjën e bashkimit, harrojnë se janë thirrur të jenë bashkë. Sot më shumë se kurrë, rruga ekumenike duhet të jetë jetike dhe imponuese, nëse duam që Kisha të japë kontributin e saj ungjillor të nevojshëm për unitetin e njerëzimit dhe paqes.
