Սուրբ Ներսէս Շնորհալի` Մեծ հայրապետն հայոց. Ներսէս Շնորհալիի «Գիր Հաւատոյ»ի մէջ քննուած հարցերը – Զ Մաս

«­Մեր մա­սին այս ամ­բաս­տա­նու­թիւնն ալ գրուած էր թէ սուրբ քա­ռաս­նոր­դին, շա­բաթ եւ կի­րա­կի, ձուկ եւ անա­սուն­նե­րէ կթուա­ծը կը ճա­շա­կեն»։

­Թէ ինչ­պէս հայե­րու մօտ Շա­բաթ եւ Կի­րա­կի օրե­րը ձուկ եւ անաս­նաս­կան ծա­գում ու­նե­ցող սնն­դամ­թերք օգ­տա­գոր­ծե­լու քա­ռաս­նօ­րեայ պահ­քի խս­տու­թիւ­նը մեղ­մաց­նող սո­վո­րու­թիւ­նը առա­ջա­ցած ըլ­լայ՝ Շնոր­հա­լի կը բա­ցատ­րէ յս­տա­կօ­րէն եր­կու ժա­մա­նա­կաշր­ջան զա­նա­զա­նե­լով, հե­տե­ւեալ ար­տա­յայ­տու­թեամբ. «Ա­ռա­ջին ժա­մա­նա­կնե­րուն», «Եւ այժմ, մե­ր ժա­մա­նա­կ», որով կ՚ու­զէ շեշ­տել յա­րա­փո­փոխ իրա­վի­ճակ մը, նշան՝ ոչ կա­յուն եւ ոչ ալ ըն­դու­նուած սո­վո­րու­թեան մը։ Ժա­մա­նա­կային տար­բե­րու­թե­նէն բա­ցի, կար­ծէք տե­ղային սո­վո­րու­թեան մըն ալ կ՚ակ­նար­կէ, երբ կը շեշ­տէ թէ «ա­րե­ւե­լեան աշ­խար­հի մէջ սո­վո­րու­թիւն ու­նէին»։ Շնոր­հա­լի կը զա­նա­զա­նէ նաեւ պա­հե­ցո­ղու­թիւ­նը մեղ­մաց­նեող դե­րա­կա­տար­նե­րը. հին ժա­մա­նակ­նե­րու հա­մար «Հայոց իշ­խան­նե­րը» ար­տա­յայ­տու­թիւ­նը գոր­ծա­ծե­լով, իսկ ներ­կայի հա­մար՝ «իշ­խա­ննե­րէն եւ զի­նուո­րնե­րէն... ոմանք»։ Իսկ ասոնց դի­մաց պա­հե­ցող­նե­րու խում­բը նշե­լով կը գրէ «ողջ եկե­ղե­ցա­կան դա­սը եւ ժո­ղո­վուր­դէն շա­տեր»։ Հե­տե­ւա­բար, Շնոր­հա­լի թէ՛ ժա­մա­նա­կի առու­մով եւ թէ՛ դե­րա­կա­տար­նե­րու մա­սով եզ­րագ­ծուած երե­ւոյթ կը հա­մա­րի քա­ռաս­նոր­դաց պահ­քի Շա­բաթ եւ Կի­րա­կի օրե­րու  յի­շեալ թե­րա­ցու­մը, եւ այս իսկ պատ­ճա­ռով ամ­բաս­տա­նու­թիւն կ՚որա­կէ յոյ­նե­րու առար­կու­թիւ­նը։

Շ­նոր­հա­լի կը պար­զա­բա­նէ թէ հին ժա­մա­նակ­նե­րուն արե­ւել­քի մէջ հայ իշ­խան­նե­րը քա­ռաս­նոր­դա­կան պահ­քի օրե­րուն սո­վո­րու­թիւն ու­նէին ձուկ եւ ձէթ ու­տել եւ գի­նի խմել, յա­րե­լով՝ «ըստ ձեր եւ փռան­գնե­րու օրէն­քին», այ­սինքն՝ յոյ­նե­րու եւ լա­տին­նե­րու սո­վո­րու­թեան հա­մա­ձայն։ Ասոր դէմ պայ­քա­րե­լու հա­մար է որ ժա­մա­նա­կի առաջ­նորդ­նե­րը կը խրա­տէին գո­նէ շաբ­թուան հինգ օրը հրա­ժա­րիլ նաեւ ձկ­նե­ղէ­նէն, որ չի տար­բե­րիր մի­սէն, քա­նի որ այդ ալ կեն­դա­նի է աւե­լի քան անա­սուն­նե­րէն կթուա­ծը։ Իսկ որո­վայ­նա­մոլ­նե­րուն հա­մար, կ՚ը­սէ Շնոր­հա­լի, ար­տօ­նե­ցին Շա­բաթ եւ Կի­րա­կի օրե­րը ձուկ, ձէթ եւ կթուած­նե­րը ու­տել, բայց քիչ ժա­մա­նակ ան­ց այս սո­վո­րու­թիւ­նը վե­րա­ցաւ։

­Մինչ­դեռ իր ժա­մա­նակ­նե­րուն հա­մար Շնոր­հա­լի կը վկայէ թէ կան իշ­խան­նե­րէն եւ զի­նուո­րա­կան­նե­րէն ոմանք որ պահ­քի օրե­րուն ինք­նա­կամ ձուկ, ձէթ եւ գի­նի կ՚օգ­տա­գոր­ծեն, սա­կայն բո­լոր եկե­ղե­ցա­կան­նե­րը եւ ժո­ղո­վուր­դէն շա­տեր, կ՚ը­սէ, խս­տօ­րէն կը պա­հեն զերծ մնա­լով ամէն պա­րարտ կե­րա­կու­րէ եւ գի­նիէն, առանց կաթ­նե­ղէ­նի եւ կթե­ղէ­նի, իսկ քա­ռաս­նոր­դաց պահ­քի օրե­րուն ձու­կի յի­շա­տակն ան­գամ չ՚ըլ­լար։­ Իսկ զան­ցա­ռու­նե­րը, որ զղ­ջա­լով կը խոս­տո­վա­նին իրենց յան­ցան­քը՝ Շնոր­հա­լի կ՚ը­սէ թէ ծանր ապաշ­խա­րան­քի կ՚են­թար­կենք։­

Այս բո­լոր հաս­տա­տում­նե­րէն կա­րե­լի է եզ­րա­կաց­նել, որ պա­հե­ցո­ղու­թիւ­նը կա­մո­վին եւ գի­տակ­ցա­բար կա­տա­րուած որո­շու­մի մը ար­դիւնքն է, որկ­րա­մո­լու­թե­նէ հրա­ժա­րե­լով եւ ժուժ­կա­լու­թեամբ ամ­րապն­դուած հրա­հան­գում մը՝ մի­տուած մար­մի­նը հո­գիին են­թա­կա­յու­թեան պա­հե­լու։