Սուրբ Ներսէս Շնորհալի` Մեծ հայրապետն հայոց.­ Ներսէս Կաթողիկոսի նամակը նորադարձ արեւորդիներու մասին – Բ մաս

Ով­քե՞ր էին արե­ւոր­դի­նե­րը, որոնց դար­ձին հա­մար խնա­մա­տար հո­վուա­պե­տը՝ սուրբ Ներ­սէս հր­ճուա­գին կ՚ը­սէ. «ու­րա­խու­թիւն է Աս­տու­ծոյ եւ երկն­քի հրեշ­տակ­նե­րուն եւ մե­զի՝ երկ­րի վրայ՝ այդ­քան մար­դոց հո­գի­նե­րու փր­կու­թեան հա­մար»։

Ինչ­պէս ու­րիշ ազ­գե­րու մէջ տար­բեր աղանդ­ներ եղած են եւ կան, «Նոյն­պէս ալ մեր ազ­գին մէջ Արե­ւոր­դի­նե­րը սա­տա­նա­յա­կան խա­ւա­րին մէջ մնա­լով՝ չու­զե­ցին աս­տուա­ծային լոյ­սով լու­սա­ւո­րուիլ մեր սուրբ Գրի­գոր Լու­սա­ւոր­չի ձեռ­քով, այլ սի­րե­ցին խա­ւա­րը եւ ոչ թէ լոյ­սը մին­չեւ այ­սօր»։ Իսկ թէ ի՛նչ կը պաշ­տէին, Ներ­սէս Շնոր­հա­լի կը գրէ. «ես իրենց տե­ղա­կա­ցու­ցի այն ինչ որ գիր­քե­րէն կար­դա­ցած էի իրենց դի­ւա­պաշտ աղան­դին եւ այն չար գոր­ծե­րու եւ խօս­քե­րու մա­սին, որ լսած էի անոնց մօ­տիկ­նե­րուն պատ­մած­նե­րէն»։

­Նա­մա­կին պա­րու­նա­կու­թե­նէն կը հասկ­նանք թէ Արե­ւոր­դի­նե­րը սա­տա­նա­յա­պաշտ աղանդ մըն էր որ պաշ­տա­մուն­քի ար­ժա­նի կը հա­մա­րէր արե­գա­կը, լու­սի­նը եւ աստ­ղե­րը, երկ­նային մար­մին­նե­րը ըն­դու­նե­լով որ­պէս աս­տուա­ծու­թիւն­ներ։ Բար­տին ու­րիշ ծա­ռե­րէն աւե­լի պա­տուա­կան կը հա­մա­րէին որով­հե­տեւ միշտ դէ­պի արեւ կը սլա­նայ եւ այդ պատ­ճա­ռով պաշ­տա­մուն­քի առար­կայ դար­ձու­ցած էին, անոնց մէջ դե­ւե­րուն երկր­պա­գե­լով։ Արե­ւոր­դի­նե­րը նոյ­նիսկ կը պն­դէին որ Քրիս­տո­սի խա­չա­փայտն ան­գամ բար­տիի փայ­տով պատ­րաս­տուած էր։ Պատ­մու­թե­նէն գի­տենք որ ոչ միայն բար­տին այ­լեւ բամ­բա­կն ու շու­շա­նը, ինչ­պէս նաեւ սին­ձը, երի­ցուկն ու եղեր­դա­կը արե­ւոր­դի­նե­րու կող­մէ պա­տուի ար­ժա­նա­ցած էին՝ իրենց արե­ւա­հայեաց յատ­կու­թեան հա­մար։ Ասոնց կը գու­մա­րուի նաեւ մո­գու­թիւն­ներ կա­տա­րե­լը եւ կա­խար­դա­կան ըմ­պե­լի­ներ կամ պիղծ ու­տե­լիք պատ­րաս­տե­լը, որոնց մա­սին Շնոր­հա­լի կը գրէ. «Պա­տուի­րե­ցէ՛ք կի­նե­րուն՝ հե­ռու մնալ կա­խար­դու­թե­նէ, հե­ղուկ­ներ տա­լէ եւ ամէն տե­սա­կի դի­ւա­կան աղան­դա­ւո­րու­թե­նէ, որով­հե­տեւ ան որ կա­խար­դու­թեան հե­տա­մուտ կ՚ըլ­լայ՝ դե­ւե­րու պաշ­տօ­նեայ է եւ երկր­պա­գու. ով որ կը կա­տա­րէ եւ ընել կու տայ՝ ո՛չ հա­ղոր­դու­թեան ար­ժա­նի է եւ ոչ ալ քրիս­տո­նէական թա­ղու­մի»։

­Ներ­սէս Շնոր­հա­լի կ՚ը­սէ թէ այս բո­լո­րը ար­դիւնք է սա­տա­նայի խա­բէու­թեան, որ կը մո­լո­րեց­նէ մար­դի­կը եւ կոր­ծա­նու­մի կը տա­նի։ Միայն Աս­տու­ծոյ ողոր­մու­թեամբ հո­գի­նե­րու խա­ւա­րած աչ­քե­րը կը բա­ցուին հրա­ժա­րե­լու սա­տա­նայէն եւ առ Աս­տուած դառ­նա­լու։ Եւ ան­ձամբ տես­նե­լով անոնց վճ­ռա­կա­մու­թիւ­նը եւ բա­րի տրա­մադ­րու­թիւ­նը՝ Ս. Ներ­սէս Հայ­րա­պե­տը կը հա­մա­ձայ­նի ըն­դու­նիլ զի­րենք Քրիս­տո­սի հօ­տին մէջ։ «Հե­տե­ւա­բար, մենք ալ անոնց հան­դէպ կը կի­րա­ռենք Տի­րոջ խօս­քը՝ «Ով որ կու գայ ին­ծի՝ դուրս պի­տի չդ­նեմ» (Յհ Զ,37)։­

Այս որո­շու­մը կա­յա­ցու­ցած ըլ­լա­լով հան­դերձ, Շնոր­հա­լի իմաս­տու­թեամբ եւ խո­հե­մա­բար հա­շուի կ՚առ­նէ նաեւ այն պա­րա­գան՝ երբ արե­ւոր­դի­նե­րը խա­բած ըլ­լային, ու կը գրէ. «իսկ եթէ սուտ ըլ­լայ իրենց դար­ձը, ինչ­պէս անոնց մա­սին շա­տեր կը կար­ծեն, եւ կր­կին ան­գամ դառ­նան իրենց փս­խա­ծին՝ մե­զի ոչ մէկ վնաս չկայ, որով­հե­տեւ մենք Քրիս­տո­սի հրա­մա­նին հա­մար կ՚ու­զենք եւ կը ջա­նանք զի­րենք եւ եթէ հնա­րա­ւոր ըլ­լար նաեւ ամ­բողջ մեր ազ­գը աւե­տա­րա­նի ուռ­կա­նին մէջ առ­նել։ Սա­կայն, աւե­տա­րա­նա­կան առա­կա­ւոր խօս­քին պէս, ընտ­րելն ու բա­րին՝ բա­րի աման­նե­րու մէջ հա­ւա­քե­լը եւ խո­տա­նը մէկ կողմ նե­տե­լը՝ ար­դար դա­տա­ւո­րին գործն է, երբ իր փառ­քի աթո­ռին նս­տի եւ իւ­րա­քան­չիւ­րը իր հա­ւատ­քին եւ գոր­ծե­րուն հա­մե­մատ վար­ձատ­րէ»։