Հայ եկեղեցւոյ ծէսը և ծիսակարգը. Հ. Մովսէս Վրդ. Տօնանեանի շաբաթական հաղորդաշարը (ՃԱ)
ՃԱ. Հաղորդում
Այսօրուայ հաղորդումի ընթացքին և յաջորդաբար՝ պիտի անդրադառնանք Պատարագի շարականներուն, երգերուն և մեղեդիներուն՝ սկիզբէն մինչեւ աւարտը:
Սուրբ Պատարագի երգասացութիւնը կը սկսի «Խորհուրդ Խորին» Հանդերձի ԴՁ շարականով, որ Հայ միջնադարեան հոգեւոր երգաստեղծութեան բարձրարուեստ նմուշներէն մէկը կը համարուի: Պատմագիրներու համաձայն՝ ԺԳ. դարու սկիզբները, Հաղարծինի վանքի վանահայր, երաժիշտ և խազագէտ՝ Խաչատուր Վրդ. Տարօնեցին յօրինած է այս շարականը, Զաքարէ հայազգի մեծ իշխանի խնդրանքին ընդառաջելով:
Այդ օրերուն, սուրբ Պատարագի կարգերը խափանուած ըլլալով՝ Յովհաննէս Զ. Սսեցի Մեծաբարոյ Կաթողիկոսի արտօնութեամբ՝ Տարօնեցին ըստ կարելւոյն բարեզարդած է պատարագի սրբազան երգեցողութիւնը, արարողութեան սկզբնաւորութեան աւելցնելով «Խորհուրդ խորին»ը, որ յետագային ընդունուած և դարձած է պատարագի որպէս անբաժան մաս: Պատմութիւնը կը վկայէ թէ՝ երբ Զաքարէ իշխանը Լոռիի մօտերը իր բանակին և հիւր հոգեւորականներու համար բացօթեայ պատարագ մը մատուցանել հրամայած էր, Տարօնեցին եւս ներկայ գտնուած էր այդ պատարագին և ինք անձամբ երգած էր իր հեղինակած երգը: Պատարագին ներկայ հիւր հոգեւորականներու կարգին էին՝ Մխիթար Գօշ, Վարդան Հաղբատցի, Յովհաննէս Սանահնեցի, Սարգիս Սեւանցի, Ներսէս Կէչառուեցի, և Գօշի բազմաթիւ աշակերտները:
Այդ օրուընէ, այս շարականը այնքան հաճելի թուած էր ունկնդիրներուն՝ որ շուտով տարածում գտած է: Այս հանգրուանին, պէտք է յիշել որ Հայրապետական և եպիսկոպոսական պատարագներու պարագային՝ որոնք կը սկսէին Վեհարանի և Առաջնորդարանի մէջ զգեստաւորումով եւ թափօրով, ու Հրաշափառով եկեղեցի կ'ուղղուէին, դպրաց դասը տօնական և հանդիսաւոր օրերուն այս շարականը յոյժ ծանր եղանակով կ'երգէր. իսկ կիրակնօրեայ պատարագներուն՝ մինչ Պատարագի սկիզբը՝ քահանան և սարկաւագները աւանդատան մէջ կը զգեստաւորուին՝ պարզ եղանակով կ'երգուի:
Հարկ է նշել որ Եպիսկոպոսներուն և կաթողիկոսներուն Առաջնորդարանին կամ Վեհարանին մէջ զգեստաւորուիլը և թափօրով ու Հրաշափառով եկեղեցի իջնելը չունին Անձեւացի, Լամբրոնացի և Արճիշեցի: Ինչպէ՞ս կարելի է բացատրել այս վերջամուտ յաւելուածները. Առանց մանրամասնութեանց մէջ մտնելու, կ'ենթադրուի թէ՝ այսօրուան խորհրդատետրերու նմանօրինակ վերջամուտ յաւելուածները ժամանակի ընթացքին տեղի ունեցած են. երբեմն Հայրապետական տնօրինութեամբ, կամ մասնաւոր արտօնութեամբ՝ ինչպէս Խորհուրդ խորինի պարագային, երբեմն ալ հանդիսաւորութիւն մը տալու համար: Այս խորհրդաւոր շարականը մինչեւ այսօր մեր բոլոր եկեղեցիներուն մէջ անխաբանօրէն կ'երգուի. սակայն համառօտ երգուելնուն պատճառով ծանօթ չէ անոր ամբողջական իմաստը:
Շնորհակալութիւն յօդուածը ընթերցելուն համար։ Եթէ կը փափաքիս թարմ լուրեր ստանալ կը հրաւիրենք բաժանորդագրուիլ մեր լրաթերթին` սեղմելով այստեղ
