Europa Nostra-ն եւ Հնագէտներու Եւրոպական Միութիւնը Արցախի մշակութային ժառանգութիւնը պաշտպանելու կոչ ըրին

ԵՐԵՒԱՆ, «Արմէնփրէս».- Արցախի տարածքին եւ յարակից շրջաններուն մէջ գտնուող հարուստ մշակութային ժառանգութեան ամբողջականութեան եւ բազմազանութեան համապարփակ պաշտպանութեան վերաբերեալ Europa Nostra-ն եւ Հնագէտներու եւրոպական միութիւնը համատեղ յայտարարութիւն մը տարածեցին: Ստորեւ կու տանք յայտարարութեան «Արմէնփրէս»ի թարգմանութիւնը.

«Հանդիսանալով մշակութային ժառանգութեան հանրահռչակմանը եւ պաշտպանութեանը նուիրուած եւրոպական երկու խոշոր հասարակական կազմակերպութիւնների՝ Europa Nostra-ի եւ Հնագէտների եւրոպական միութեան ներկայացուցիչներ, ինչպէս նաեւ Եւրոպական ժառանգութեան դաշինքի աշխոյժ անդամներ, ովքեր սերտօրէն համագործակցում են Եւրամիութեան, Եւրոպայի խորհրդի եւ ԵՈՒՆԵՍԿՕի հետ, վերահաստատում ենք, որ մենք միասնաբար կարեւորում ենք Կովկասի տարածաշրջանում գտնուող հարուստ մշակութային ժառանգութեան ամբողջականութեան եւ բազմազանութեան համապարփակ պաշտպանութիւնը:

«Մենք, այսպիսով, ցաւում եւ դատապարտում ենք մշակութային ժառանգութեան կառոյցներին վնաս հասցնելու, ոչնչացնելու կամ աղաւաղելու ցանկացած գործողութիւն, որոնք տեղի են ունեցել հակամարտութեան կամ կովկասեան տարածաշրջանում ծաղկող մշակոյթներից որեւէ մէկի հանդէպ յարգանքի բացակայութեան արդիւնքում, մասնաւորապէս, միջազգայնօրէն որպէս Լեռնային Ղարաբաղ յայտնի շրջանում եւ դրա մերձակայքում: Հիմնուելով մի շարք միջազգային եւ եւրոպական փաստաթղթերի վրայ՝ ցանկանում ենք յիշեցնել, որ նման գործողութիւնները ակնյայտօրէն անընդունելի ու անօրինական են:

«Մենք վճռականօրէն հաւատում ենք մշակութային ժառանգութեան արժէքին՝ որպէս կենսական աղբիւր եւ պատասխանատուութիւն, որը փոխանցւում է գալիք սերունդներին: Մենք ճանաչում եւ գնահատում ենք մեր ընդհանուր ժառանգութեան մէջ ներկայացուած մշակութային բազմազանութիւնը՝ որպէս տեւական խաղաղութիւն հաստատելու կարեւորագոյն տարր, որն օգնում է փոխադարձ յարգանքի եւ փոխըմբռնման կամուրջներ կառուցել էթնիկ (ցեղային) կամ կրօնական տարաձայնութիւններից վեր: Մենք համոզուած ենք, որ ժառանգութեան ցանկացած ոչնչացում, կամ (արուեստի) պատմութեան ցանկացած խեղաթիւրում եւ (կամ) սխալ վերակառուցում հակառակ արդիւնքն է ունենում՝ յաճախ անվստահութեան, հակամարտութեան եւ նոյնիսկ բռնութեան նոր շրջափուլերի հիմք դնելով:

«Հանդիսանալով Եւրոպական Միութեան հետ սերտօրէն եւ արդիւնաւէտ համագործակցող եւրոպական ժառանգութեան ցանցեր՝ մենք ողջունում եւ հաւանութիւն ենք տալիս Եւրամիութեան խորհրդի կողմից վերջերս ընդունուած եզրակացութիւններին՝ ողջունելով Հակամարտութիւնների եւ ճգնաժամերի պայմաններում մշակութային ժառանգութեան մասին ԵՄ հայեցակարգը, որը լրամշակում է ԵՄ մօտեցումը խաղաղութեան, անվտանգութեան, ժողովրդավարութեան եւ կայուն զարգացման հարցերում:

«Մասնաւորապէս, ողջունում ենք Եւրախորհրդարանի կողմից 2021ի Մայիսի 21ին տարածաշրջանում վերջին հակամարտութեան ի պատասխան ընդունուած RC-B9-0277/2021 բանաձեւը: Մենք յատկապէս միանում ենք դրա 16րդ յօդուածին, որում ասւում է, որ Եւրախորհրդարանը «Խստօրէն պնդում է, որ երկու կողմերը ձեռնպահ մնան Ադրբեջանում հայկական եւ Հայաստանում ադրբեջանական ժառանգութեան ոչնչացման որեւէ գործողութիւնից, քանդուած յուշարձանների ամբողջական վերականգնման եւ տարածաշրջանում համաշխարհային ժառանգութեան պաշտպանութեան գործում միջազգային հանրութեան աւելի մեծ ներգրաւուածութեան կոչ անում», ինչպէս նաեւ՝ 21րդ յօդուածին, որում ասւում է, որ Եւրախորհրդարանը «Կոչ է անում յանձնաժողովին եւ անդամ պետութիւններին շարունակել աջակցել հրատապ մարդասիրական օգնութեան տրամադրմանը, այս ոլորտում եւ մշակութային ու կրօնական ժառանգութեան պաշտպանութեամբ զբաղուող միջազգային կազմակերպութիւնների աշխատանքին, ինչպէս նաեւ աջակցել Հայաստանի եւ Ադրբեջանի քաղաքացիական հասարակութեան կազմակերպութիւններին, որոնք իսկապէս նպաստում են հաշտեցմանը»:

«Վերոգրեալի լոյսի ներքոյ,

Որպէս հրատապ առաջնահերթութիւն՝ Լեռնային Ղարաբաղի տարածաշրջանում եւ դրա շրջակայքում մշակութային ժառանգութեան կանխամտածուած վնասի, ոչնչացման կամ խեղաթիւրման մասին տարբեր կողմերի տագնապալի մեղադրանքներով պայմանաւորուած, մենք կոչ ենք անում, որ եւրոպացի եւ միջազգային փորձագէտների խումբ մուտքի հնարաւորթիւն ստանայ տարածաշրջան՝ տեղի հարուստ եւ բազմազան մշակութային ժառանգութեան վերաբերեալ համապարփակ եւ առարկայական գիտական ուսումնասիրութիւն իրականացնելու համար՝ դրանց պահպանութեան վճակի համապատասխան գնահատմամբ: Համոզուած ենք, որ դա կը բխի թէ՛ Ադրբեջանի, թէ՛ Հայաստանի, նրանց ժողովուրդների ու մշակոյթների, ինչպէս նաեւ ողջ Եւրոպայի եւ մարդկութեան շահերից:

«Գլխաւորապէս, մենք յորդորում ենք Ադրբեջանին եւ Հայաստանին կատարել 2020ի Նոյեմբերի 9ին Ռուսաստանի դաշնութեան հետ ստորագրած՝ վերջին բախումներին վերջ դնող եռակողմ յայտարարութեամբ եւ մշակութային ժառանգութեան վերաբերեալ այս երկու պետութիւնների կողմից ստորագրուած միջազգային եւ եւրոպական կարեւոր փաստաթղթերի հիմքով ստանձնած պատասխանատուութիւններն ու միջազգային պարտաւորութիւնները:

«Մենք նաեւ յորդորում ենք ԵՈՒՆԵՍԿՕին, Եւրոպայի խորհրդին եւ ԵԱՀԿի Մինսկի խմբին, միաւորել ուժերը՝ խթանելու եւ սատարելու նշուած տարածաշրջանում վտանգուած բազմամշակութային եւ բազմակրօն ժառանգութեան համապարփակ պահպանութեանն ուղղուած դրական ջանքերը:

«Ինչ վերաբերում է Եւրամիութեանը, մենք հրաւիրում ենք նրա հաստատութիւններին եւ անդամ պետութիւններին՝ վերջերս ընդունուած խորհրդի Եզրակացութիւնների սկզբունքները կիրառել Լեռնային Ղարաբաղի տարածաշրջանում եւ դրական յստակ միջոցառումներ ձեռնարկել դրանց առնչուող Հակամարտութիւնների եւ ճգնաժամերի պայմաններում մշակութային ժառանգութեան մասին ԵՄ հայեցակարգի համաձայն:

«Վերջապէս, մենք առաջարկում ենք ժառանգութեան ոլորտում մեր լայն փորձառութիւնն ու մասնագիտական փորձը՝ նպաստելու Լեռնային Ղարաբաղի տարածաշրջանում եւ դրա շրջակայքում, ինչպէս եւ Կովկասի այլ տարածաշրջաններում հարուստ մշակութային ժառանգութեան ամբողջականութեան եւ բազմազանութեան պատշաճ պաշտպանութեանը:

«Մենք պատրաստ ենք համագործակցել բոլոր շահագրգիռ կողմերի հետ՝ օժանդակելու օգտագործել մշակութային ժառանգութիւնը (նիւթական եւ ոչ նիւթական)՝ որպէս կամուրջ տարբեր համայնքների միջեւ եւ որպէս տարածաշրջանում տեւական խաղաղութեան եւ բարգաւաճման նախադրեալ հանդիսացող յարգանքի, վստահութեան եւ երկխօսութեան (վերա)կառուցման շառաւիղ»:

Քաղուած «Ասպարէզ» էն