Điểm sách - Thơ và châm ngôn
Văn Cương, SJ - Vatican News
Tác phẩm: Thơ và châm ngôn
Tác giả: Thánh Gioan Thánh Giá
Chuyển ngữ: Lm. Trăng Thập Tự và các bạn
Kính thưa quý độc giả,
Sinh tại Tây Ban Nha năm 1542, nhờ gương cha mẹ, từ bé Gioan đã biết được tầm quan trọng của tình yêu hy sinh. Cha cậu đã từ bỏ hết của cải, địa vị, sự thoải mái và từ bỏ cả gia đình thượng lưu khi lấy con gái của một người thợ dệt. Sau khi cha cậu qua đời, mẹ cậu bồng bế cả gia đình nghèo khổ đi lang thang tìm việc làm kiếm sống.
Cuối cùng, gia đình cũng tìm được việc làm nhưng Gioan vẫn bữa no bữa đói giữa thành phố giàu có bậc nhất Tây Ban Nha. Lên mười bốn, Gioan được nhận vào chăm sóc bệnh nhân tại một bệnh viện chuyên khoa về các chứng nan y và bệnh tâm thần. Vượt lên trên cảnh nghèo khổ ấy, Gioan đã học biết phải tìm kiếm cái cao đẹp và hạnh phúc không phải trên trần gian nhưng nơi Thiên Chúa.
Gioan đã gia nhập dòng Cát Minh và được thánh nữ Têrêxa Avila yêu cầu cộng tác với phong trào cải tổ của bà. Gioan ủng hộ điều ấy. Tuy nhiên, nhiều tu sĩ Cát Minh cảm thấy cuộc cải cách này đang đe doạ họ. Họ đã bắt ông nhốt vào một phòng giam chật hẹp, tăm tối. Ông bị họ đánh đập mỗi tuần ba lần. Trong nơi ẩm thấp, tối, lạnh và vắng vẻ, khó mà chịu nổi, tình yêu và đức tin của ông lại như lửa bừng bừng cháy sáng. Ông không còn gì nhưng chính Thiên Chúa đã đem đến cho ông niềm vui lớn nhất ngay giữa phòng giam chật chội.
Sau chín tháng, Gioan đã phá được khóa cửa và trốn thoát, chỉ đem theo những bài thơ huyền giao đã viết ở phòng giam. Không biết mình đang ở đâu, ông đã đi theo một con chó để tìm đường và đến được một đan viện. Tại đây, ông đã đọc và giải thích những bài thơ của ông cho các nữ tu. Từ đó cuộc đời của ông được dành cho việc chia sẻ và giải thích kinh nghiệm của ông về tình yêu Thiên Chúa. Cuộc sống đói nghèo và bị ngược đãi lẽ ra đã biến ông thành một người hay chỉ trích cay đắng. Thay vào đó nó đã sinh ra một nhà thần bí nhân hậu, người sống theo niềm tin rằng “Có ai đã từng thấy người nào bị ép buộc phải yêu mến Thiên Chúa cách bất đắc dĩ?” và “Ở đâu không có tình yêu, bạn hãy gieo tình yêu vào đó và bạn sẽ gặt được tình yêu.”
Gioan để lại cho chúng ta nhiều tác phẩm với những lời khuyên thực tế về sự trưởng thành tâm linh và về cầu nguyện mà ngày nay vẫn còn hợp thời: Đường Lên Núi Cát Minh, Đêm Dày, Ca Khúc Tâm Linh và Ngọn Lửa Tình Nồng. Trong đó, bản dịch sẽ được in thành 5 quyển theo thứ tự truyền thống: 1. THƠ VÀ CHÂM NGÔN 2. ĐƯỜNG LÊN NÚI CÁT MINH 3. ĐÊM DÀY 4. CA KHÚC TÂM LINH 5. NGỌN LỬA TÌNH NỒNG - và thư tín. Chúng ta đang cầm trên tay bản dịch thứ nhất: Thơ và châm ngôn.
Nội dung
Các châm ngôn của thánh Gioan Thánh Giá đã khiến người ta hình dung ra thánh Gioan là một người vừa tùy tiện vừa cứng cỏi. Tuy nhiên, những người đồng thời với thánh nhân đã lên tiếng và chúng ta còn giữ được chứng từ của họ: Những chứng từ này lại đồng thanh thốt lên một âm sắc khác hẳn âm sắc mà một số tác giả cận đại đã cho ta nghe.
Hai nguồn chính của các châm ngôn ấy: Một nguồn là lời giáo huấn nói miệng. Rất có thể lúc đầu việc giáo huấn này nhằm chú giải cuốn Ca Khúc Tâm Linh (và có lẽ cả cuốn khác nữa) là điều bản thân thánh Gioan Thánh Giá đặc biệt ưa thích. Mỗi ngày sau cơm chiều, ngài nói đôi phút với các tu sĩ của ngài. Thường ngài nói ở cửa chấn song của đan viện. Vị thánh hỏi rồi bình giải những câu người ta trả lời ngài. Cách ấy đòi phải hết sức vững chắc về học thuyết và thật khéo léo trong việc trao đổi.
Nguồn thứ hai của các châm ngôn là thư tín. Trong các thư ngài, thánh nhân cho những ý kiến chứa đựng những giáo huấn hữu ích cả cho các nữ tu thường cũng như các chị có trọng trách. Có khi ngài viết cho mỗi chị một châm ngôn nhằm đẩy mạnh bước tiến tâm linh của họ. Có khi, câu châm ngôn dành cho cả cộng đoàn. Tiêu biểu cho loại sau này là châm ngôn gởi cho các chị Cát Minh ở Béas: “Điều cần thiết nhất để ta được tiến bộ là thinh lặng trước vị Thiên Chúa cao cả ấy, giữ thinh lặng cả về miệng lưỡi và sở thích, vì chỉ có Tình yêu yên lặng mới là ngôn ngữ được Ngài lắng nghe hơn cả.
Theo thầy Anrê, tu sĩ Cát Minh, được Dòng giao trọng trách hiệu đính phê bình sơ khởi các tác phẩm của thánh Gioan Thánh Giá. Tu sĩ này ghi chú rằng có nhiều lời khuyên muốn chú giải cho đúng thì hết sức quan trọng là phải “luôn nhớ rằng ngài đã viết những lời ấy cho những con người có những điều kiện và tình trạng riêng lẻ, nhằm điều chỉnh sự hướng dẫn của ngài đến đích, tùy nhu cầu và tình trạng nội tâm riêng lẻ của từng tâm hồn.”
Nhận xét này quan trọng ở chỗ nhắc ta không nên nghĩ rằng tất cả mọi châm ngôn đều có giá trị phổ cập. Hẳn trong nhiều trường hợp, kẻ nhận câu châm ngôn tuy là một người riêng biệt nhưng lại có tên là cơ binh, và hoàn cảnh nhất định khai sinh ra câu châm ngôn đã vươn rộng vượt các giới hạn. Cần giữ vững một cảm thức bén nhạy về những khác biệt tinh tế, để khỏi rơi vào mâu thuẫn.
PHẦN GHI LẠI THEO THỦ BÚT ANDUJAR
· Chúa vẫn luôn khai mở cho người phàm những kho tàng khôn ngoan và thần trí Ngài, nhưng giờ đây sự dữ càng để lộ bộ mặt thật ra, Ngài càng khai mở nhiều hơn.
· Đối với những người thiện chí, dù đường đi có bằng phẳng và dịu êm đi nữa, nhưng nếu chính họ không có đôi chân thật tốt, một tâm hồn mạnh mẽ và lòng cương quyết dũng cảm thì có tiến bước cũng chỉ tiến bước được ít và vất vả.
· Kẻ nào đòi tự cô lập, không dựa vào một vị thầy hoặc một người hướng dẫn, sẽ giống như cây mọc trơ trọi giữa đồng mà không thuộc quyền ai: Dù trái trăng có nhiều đến mấy, cũng sẽ bị những kẻ qua đường hái hết, không sao đạt tới mùa thu hoạch.
· Một linh hồn có nhân đức mà cô lập, không thầy chỉ vẽ, chẳng khác nào hòn than cháy hừng nằm đơn độc, sẽ nguội dần chứ không nóng thêm.
· Thiên Chúa coi trọng việc bạn hạ mình sống trong sự khô khan và chịu đựng nó vì yêu mến Ngài hơn là tất cả những an ủi, những thị kiến tâm linh và những suy niệm bạn có thể có được.
· Linh hồn gặp khô khan và thử thách mà vẫn thuận theo lý trí dạy bảo thì đẹp lòng Chúa hơn linh hồn đang được an ủi mà lại làm mọi công việc mình cách thiếu suy xét.
· Nếu bạn muốn giữ cho Khuôn mặt Thiên Chúa trong linh hồn bạn được trong sáng và đơn thuần, đừng bận tâm tới sự hiện diện của các thụ tạo; tốt hơn, hãy làm cho tâm trí bạn khỏi vướng mắc các thụ tạo ấy, xa lạ với chúng và bạn sẽ bước đi trong ánh sáng Thiên Chúa, vì Thiên Chúa không giống như chúng.
Mục lục
o Những bài thơ: Các bài thơ và lịch sử, Những bài thơ huyền giao và văn chương, Giáo thuyết của các bài thơ, Những Ca Khúc Tâm Linh, Đoản Khúc.
o Các tình khúc: Tình khúc về sáng tạo, Tình khúc Giáng sinh, Tình khúc một tình khúc khác về Thánh Vịnh “trên sông Babylon”.
o Những châm ngôn của ánh sáng và tình yêu: Lời nguyện của linh hồn say đắm, Những điểm mến yêu.
o Những biện pháp phòng chống: Chống lại thế gian, Chống lại ma quỷ, Chống lại chính mình và sự xảo trá của tính xác thịt.
o Tiểu phẩm gồm 33 châm ngôn, có thể coi là một toàn bộ. 30 châm ngôn tập trung cả vào Tình yêu Thiên Chúa, và có thể đã được đặc biệt cưu mang cho người nữ tu Cát Minh có tâm hồn sốt sắng đến kỳ diệu.
Tác phẩm “Thơ và châm ngôn” dày 296 trang trên khổ giấy 14.5 x 20.5 cm, cũng cần lưu ý rằng không phải mọi châm ngôn của cha thánh đều nên áp dụng sát từng chữ cho mọi giây phút trong đời của một con người nhất định. Các châm ngôn càng ngắn, càng cô đọng học thuyết so với phần lớn các tác phẩm khác của vị thánh (không kể thi ca), lại càng đòi phải tinh tế khi đem áp dụng cụ thể.
Cảm ơn bạn đã đọc bài viết này. Nếu bạn muốn nhận các bản tin qua email, vui lòng đăng ký newsletter bằng cách nhấp vào đây.