Điểm sách - Đồng hành thiêng liêng

Văn Cương, SJ - Vatican News

Tác phẩm: Đồng hành thiêng liêng

Tác giả: Lm. Trương Thanh Tùng, S.J.

Đồng hành thiêng liêng hay linh hướng nằm trong số các tác vụ chăm sóc các linh hồn đã xuất hiện từ rất sớm trong truyền thống tu đức Ki-tô giáo. Hoạt động này được xếp vào hàng nghệ thuật linh thánh, vì đòi vì hướng dẫn phải có một trực giác thiêng liêng nhạy bén và một khả năng dẫn dắt thiêng liêng uyển chuyển theo từng cá nhân.

Ngay từ trong Kinh Thánh, chúng ta đã bắt gặp nhiều nhân vật được thọ giáo từ các bậc tiền bối, giúp các vị khám phá và đào sâu kinh nghiệm thiêng liêng của bản thân. Sau đó, ngang qua thực hành, các vị đã từng bước sở đắc một trực giác hướng dẫn thiêng liêng tinh tế và cũng trở nên những bậc thầy về thiêng liêng, như ngôn sứ Êlisa từng theo chân ngôn sứ Êlia, hay như các tông đồ được Chúa Giê-su kêu gọi để “ở với Người và sai các ông đi rao giảng” và cứ thế tiếp tục diễn tiến nhưu thế trong các truyền thống tu đức suốt dòng lịch sử Ki-tô giáo.

Bước qua hậu bán thế kỷ XX, đồng hành thiêng liêng trở thành một bộ môn học thuật thuộc lãnh vực phát triển con người, do sự phối hợp liên ngành với các bộ môn tâm lý và khoa học xã hội. Hướng đi mới mẻ này đồng thời tao ra hai hiệu ứng: tích cực, vì nó tận dụng được thành quả của khoa học nhân văn để hiểu sâu hơn về con người và cải tiến phương thức tương tác trong đồng hành trở nên dễ dàng và hiệu quả hơn; tiêu cực, vì nó có nguy cơ gây ngộ nhận rằng chỉ cần nắm được một số kiến thức sách vở về đời sống thiêng liêng, tâm lý hay tư vấn là có thể trở thành vị đồng hành. Thế nhưng đừng quên rằng, trên tất cả, đồng hành là một tác vụ thuộc lãnh vực thiêng liêng, vì thế vị đồng hành tiên quyết phải có kinh nghiệm thiêng liêng sâu xa, đồng thời biết đặt mình lắng nghe vị linh hướng đích thực và tối thượng là Thánh Thần trong khi thi hành tác vụ.

Nội dung

Một vài ví dụ minh hoạ:

1/ Một thanh niên độc thân 26 tuổi đã thành đạt về nghề nghiệp và đã có cuộc sống ổn định. Thời sinh viên cậu từng có người yêu và ít sốt sắng giữ đạo. Gần đây cậu cảm thấy việc tham dự thánh lễ có sức cuốn hút đặc biệt khiến cậu mineen man nghĩ đến việc trở thành linh mục. Cậu tự hỏi liệu sự lôi cuốn nội tâm ấy có phải là dấu chỉ của ơn gọi làm linh mục?

2/ Một phụ nữ ở tuổi 40, do mệt mỏi với công việc và cuộc sống nên thường lạnh nhạt với đời sống đạo. Thế nhưng trong thâm tâm chị cảm thấy hơi áy náy về cách hành xử trong gia đình và vệ sự nguội lạnh đức tin của mình. Chị muốn được hướng dẫn để sắp xếp lại đời sống sao cho hài hoà hơn và lấy lại được sự bình an trong tâm hồn.

3/ Một nữ tu trẻ khá hạnh phúc trong đời tu và trong mục vụ, nhưng trong thâm tâm chị khôgn cảm nghiệm sâu xa về Thiên Chúa một cách cá vị. Những lần nghe chị em chia sẻ về các cảm nhận thiêng liêng trong cầu nguyện thì chị càng thêm bối rối, bởi lẽ tuy chị rất trung tín với kinh sách nhưng dường như chỉ là chu toàn các phận vụ thiêng liêng mà thôi. Vì thế chị ao ước được đào sâu tình thân cá vị với Chúa như các chị em khác, điều mà lẽ ra chị đã phải xây dựng được từ giai đoạn ở Nhà Tập.

Giả như các nhân vật vừa nói đến xin giúp đỡ thì đó có phải là đồng hành thiêng liêng hay không?

Theo tác giả, chúng ta có thể ngạc nhiên khi nghe nói rằng không chắc tất cả các trường hợp trợ giúp ấy đều là đồng hành thiêng liêng đúng nghĩa, bởi lẽ trong các xáo trộn đức tin, luân lý hay thiêng liêng của các nhân vật có một sự chồng lấn của những yếu tố tâm lý và các khúc mắc cuộc sống gây ra.

Tác giả nói tiếp, thân chủ ở ví dụ 2 có lẽ chỉ cần tư vấn tâm lý vì các khó khăn tâm linh có vẻ như bắt nguồn từ khủng hoảng tâm lý tuổi trung niên. Khúc mắc của thân chủ ở ví dụ 1 thuộc về lãnh vực tư vấn mục vụ và cần tìm kiếm lời giải đáp cho một vấn nạn đức tin và đời sống đạo. Cuối cùng, dường như chỉ có ví dụ 3 là đồng hành thiêng liêng đúng nghĩa, vì mục tiêu tìm kiếm của chị nữ tu là chính Thiên Chúa và đào sâu mối tương quan thân tình với Người.

Tuy nhiên, nói như thế không có nghĩa là 2 ví dụ đầu không liên quan đến đồng hành. Thật vậy, dù các nhân vật này cần được giúp giải gỡ trước tiên các vấn nạn về tâm lý hay đức tin, nhưng nếu sau đó họ lại có mong muốn tiến xa hơn trong đời sống thân tình với Chúa thì lúc đó sẽ chuyển qua lãnh vực trợ giúp của đồng hành thiêng liêng.

Đồng hành thiêng liêng

Ngoài ra, tác giả nêu lên những khác biệt về thuật ngữ giữa trợ giúp tâm lý và trợ giúp đức tin, cũng như sự khác biệt giữa trị liệu, tư vấn và đồng hành là như thế nào. Để từ đây, tác giả miêu tác về Lãnh vực đặc thù của đồng hành thiêng liêng như sau:

Đồng hành thiêng liêng là một tác vụ chăm sóc mục vụ cá nhân, được tiến hành trong một thời gian kéo dài, nhằm giúp tăng trưởng về đức tin cho cá nhân tín hữu đã có đời sống thiêng liêng cá vị với Cháu và mong muốn tiến xa hơn trong tương quan thân tình với Thiên Chúa cũng như khao khát tìm kiếm ý Chúa trên cuộc đời mình. Ngoài ra, họ còn phải bình ổn về tâm lý, có đời sống nội tâm, cũng như có thói quen suy tư phản tỉnh trên các vấn đề của bản thân trong cái nhìn của đức tin để tìm kiếm xem Chúa muốn nơi tôi điều gì. Đối với ai chưa có đời sống thiêng liêng cá vị, thì họ chỉ cần đến giáo dục đức tin nên là trẻ em, hoặc chỉ cần đến sự chăm sóc mục vụ thông thường nếu là người trưởng thành.

Đối lại, để thi hành tác vụ dẫn dắt này, vị đồng hành phải có kinh nghiệm thiêng liêng sâu xa, âm hiểu về hành trình đời sống thiêng liêng và biết sự phạm dẫn dắt cá nhân tăng trưởng trong đời sống ấy. Tuy nhiên, trong khi trợ giúp, vị đồng hành chỉ đưa ra hướng dẫn và để chính thân chủ khám phá chứ không thể làm thay công việc của chính thân chủ.

Khuôn mẫu đồng hành

Từ đây, tác giả đưa ra khuôn mẫu đồng hành từ Chúa Giê-su ngang qua việc phân tích hai trình thuật: cuộc trò chuyện với thiếu phụ Samari (Ga 4,5-42) và người khách lạ trên đường Emmau (Lc 24,13-35). Từ hai trình thuật trên, chúng ta học được bài học đồng hành từ Chúa Giê-su qua việc: lắng nghe, đi bước trước, thấu cảm, dùng Kinh Thánh để soi sáng, việc xoá mình khi đồng hành và hoa trái của đồng hành.

Hoá trái đích thực của việc đồng hành thiêng liêng ấy được thể hiện rõ nét ở ba khía cạnh:

1/ Về nhân bản: giúp các các nhân tăng trưởng về nhân cách và nhân bản dưới tác động của ân sủng.

2/ Về thiêng liêng: tiến trình đồng hành thiêng liêng không biến người thụ hướng trở nên lệ thuộc vào người hướng dẫn, trái lại phải giúp họ phát huy tính chủ động và sáng tạo, sao cho các cá nhân từng bước trở nên quen thuộc với đường đi nước bước của Thánh Thần trong đời mình và đạt đến khá năng tự dẫn dắt bản thân trong hành trình thiêng liêng dựa vào sự phân định trong Thánh Thần.

3/ Về tu đức: giúp các cá nhân từng bước đạt đến các hoa trái của Thánh Thần như: bác ái, hoan lạc, bình an, nhẫn nhục, nhân hậu, từ bi, trung tín, hiền hoà, tiết độ,…

Mục lục

Nội dung cuốn sách gồm ba phần:

Phần I: Định nghĩa đồng hành thiêng liêng và các tác nhân trong tiến trình đồng hành; khảo sát các khía cạnh của kinh nghiệm thiêng liêng và hành trình đời sống thiêng liêng.

Phần II: Giới thiệu nội dung công việc và cách thức tiến hành đồng hành thiêng liêng Ki-tô giáo, kết hợp với một số kiến thức của Tâm lý học phát triển.

Phần III: Sơ lược một số kỹ năng tư vấn căn bản theo trường phái tư vấn nhân bản, có thể được vận dụng một cách hữu hiệu vào lãnh vực đồng hành thiêng liêng.

Tác phẩm “Đồng hành thiêng liêng” dày 302 trang trên khổ giấy 14.5 x 20.5 cm với mong muốn giúp độc giả hiểu rõ hơn về những khía cạnh xoay quanh việc đồng hành thiêng liêng, đặc biệt giúp người hướng dẫn, cũng như người thụ hướng hiểu rõ hơn về vai trò của mình trong cuộc gặp gỡ. Cuốn sách đồng hành thiêng liêng thực hành này vốn là giáo trình dành cho Chương trình Đào tạo Người giảng Linh Thao, vì thế một số phần trong cuốn sách có thể xa lạ với độc giả do thuộc lãnh vực chuyên biệt của Linh đạo Inhaxio và Linh thao. Ngoài ra, vì là một giáo trình, nên nội dung khai triển trong các chương cũng ít chi tiết, do không thay thế được hết những giải thích và trao đổi trực tiếp trong khuôn khổ của một lớp học.