Shtegtim virtual në Kishën e Fjetjes së Shën Marisë, në Kosinë të Përmetit
R. SH. - Vatikan
Shtegtari, që niset në kërkim të gjurmëve të Zojës në viset jugore të Shqipërisë, nuk mbetet kurrë i zhgënjyer. Gjen një mori kishash e kapelash, që meritojnë të kundrohen e të ngushëllojnë me atmosferën mistike të lutjes, e cila ndjehet fort nën strehët e tyre të punuara me art e dashuri. Sa u shkel në prag, të flasin për Krishtin, Zojën e Shenjtorët më në zë të traditës ortodokse. Po ata, që i takuam edhe në kishat katolike, sepse jemi nën hijen e të njëjtit Kryq. E edhe për vlerat e arkitekturës e të pikturës kombëtare, sepse, për fat, Shenjtorët e pikturuar në mure, me teknikën e afreskut, e edhe disa ikona me vlera të rralla, shpëtuan gjallë nga martirizmi i madh! Nga ikonosklastia e kohëve komuniste! Gjatë shtegtimit mund të ndalohemi tek Kisha e Fjetjes së Shën Mërisë, në Sopik, të Gjirokastrës. Në Sarandë, pastaj. Po këtu shtegtimi duhet bërë me ngut, sepse Manastiri i lashtë i Shën Mërisë, një vend i mahnitshëm lutjeje, është në zhdukje e sipër. Me sa duket banorët, gjatë periudhës së diktaturës e harruan se të vjedhësh, aq më tepër në kishë, është mëkat i madh e vunë dorë mbi vlerat e fundme, të shpëtuara nga koha kur martirizoheshin edhe ikonat! Por, ndërsa zhduket manastiri i Sarandës, rilind kisha 585-vjeçare “Fjetja e Shën Mërisë”, në Kosinë të Përmetit.
Kisha qe lënë 38 vjet në harresë. Që nga viti ’80, u aplikua i pari projekt restaurues në këtë kishë bizantine, me zanafillë që nga shek. XII, mbi 500-vjeçare, e dyta në Ballkan për nga vjetërsia.
Punimet restauruese u kryen sipas projektit të hartuar nga Instituti i Monumenteve të Kulturës, në bashkëpunim me bërthamën e projektimit të Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë. Kisha e Kosinës doli nga harresa e gjatë në vitin 2011, kur u zhvarrosen eshtrat shekullore të 69 të vdekurve, me pretendimin e përfaqësuesve të Kishës Orthodhokse se bëhej fjalë për ushtarë. Kështu fshati Kosinë, e me të, edhe Kisha e tij kushtuar Fjetjes së Zojës, në rrënim, e sipër, u shkruan në listën e 100 fshatrave të Programit “Rrugët e Besimit”.
Ndërhyrja e fundit në këtë kishë të lashtë, monument kulture i kategorisë së parë, pati nisur në vitet ’80, por specialistët e restaurimit deklaruan se teknikat e përdorura nuk ishin të përshtatshme për këtë objekt me vlera të mëdha arkitektonike e kulturore. Kisha doli përsëri në qendër të vëmendjes në vitin 2011 për shkak të hapjes së 69 varreve shekullore, që i kujtuam më sipër.
Mosha e “Fjetjes së Shën Mërisë” është saktësisht 558 vjeçare, sipas arkeologëve çekë, të cilët e patën vlerësuar si “ndërtim i vitit 1460”. Kjo kishë për vlerat e saj pashoqe, u shpall Monument Kulture, i mbrojtur nga shteti që në vitin 1960. Kisha, edhe pse e stilit bizantin, ruan disa mistere të zanafillës ndërtimore vendase e, në pjesën e qemerëve, në anën veriperëndimore, ka disa mbishkrime të panjohura, ende të palexuara. Kështu Kisha e moçme pret studime të reja nga specialistët e arkeologjisë dhe historianët, që vonojnë ... Por pret edhe shtegtarët, të cilët luten para pikturave murale, fatbardhësisht të restaurua. Në qendër të vëmendjes, ikona Fjetja e Zojës.... Së cilës i tregojnë të fshehtat e zemrës, duke i kërkuar t’i nxjerrë nga Zoti hiret aq shumë të dëshiruara.
E më pas, kur dalin nga Kisha, shtegtarët mund të sodisin bukuritë mahnitëse të natyrës së këtyre viseve e të falënderojnë Krijuesin që i fali vendit tonë të varfër - kaq shumë pasuri!
