Turqi: Bazilika e Shën Sofisë bëhet xhami
R. SH. - Vatikan
Nga katedrale bizantine, kushtuar Dijes Hyjnore - e përuruar në vitin 537 nën perandorin e krishterë Justiniani – Shën Sofia u kthye në xhami kur otomanët, më 1453, pushtuan Kostandinopojën, të cilën e ripagëzuan me emrin Istambul - Stamboll.
Më pas u shndërrua në muze, në vitin 1934, me dekret të themeluesit të Turqisë moderne, Kemal Ataturk. Sot, një dekret i presidentit Rexhep Taip Erdogan, menjëherë pas vendimit të Këshillit të Shtetit për anulimin e vendimit të Ataturkut, duke miratuar kërkesën e një grupi të vogël islamist, vendosi që administrimi i Bazilikës së famshme të kalojë nga Ministria e Kulturës, në Kryesinë e Punëve Fetare, duke e kthyer Shën Sofinë në xhami. Me një fjalim drejtuar Kombit, presidenti turk njoftoi se më 24 korrik në Shën Sofi do të kremtohet lutja e parë myslimane!
Qortimi i Patrikut Bartolomeu
Patriku i Kostandinopojës, Bartolomeu, kujtoi këto ditë se një vendim i tillë nuk do të bënte tjetër “veçse t’i nxiste miliona të krishterë nga e gjithë bota, të ngriheshin kundër islamit”. Për hir të shenjtërisë së saj - theksoi Patriku - Shën Sofia është qendër jete “në të cilën përqafohen Perëndimi me Lindjen”, e kthimi i saj në vend kulti islamik “do t’i ndajë këto dy botë”. Në shekullin XXI “është krejtësish absurde edhe e dëmshme që Hagia Sophia, nga vend që tani u krijon dy popujve mundësinë të takohen e të admirojnë madhështinë e saj, të bëhet përsëri shkak kundërshtimesh e ndeshjesh”.
Athina e quan “provokim”
Qeveria greke e quajti vendimin e gjykatës turke “provokim, që i bëhet botës civile”. “Nacionalizmi i dëshmuar nga presidenti turk Rexhep Erdogan e çon vendin e tij mbrapa në shekuj”- kujton në një komunikatë Ministrja e Kulturës greke, Lina Mendoni.
Shqetësimi i Patriarkanës së Moskës
“Shqetësimi i miliona të krishterëve nuk u dëgjua”. Këtë theksoi zëdhënësi i Kishës ortodokse ruse Vladimir Lergoida në agjencinë Interfax. Për kryepopin Nikolai Balashov, zëvëndës-kryetar i marrëdhënieve të jashtme të Kishës Ortodokse Ruse, “kjo ngjarje mund të ketë një mori pasojash për mbarë qytetërimin njerëzor”.
Erdogan: çdo kritikë është sulm kundër pavarësisë sonë
Erdogan, duke iu përgjigjur kritikave e duke mbrojtur vendimin, kujtoi “sovranitetin kombëtar” e siguroi se portat e Shën Sofisë do të vijojnë të jenë të hapura për të gjithë, myslimanë e jo myslimanë, siç ndodh në të tëra xhamitë. “Çdo kritikë - theksoi - është sulm kundër pavarësisë sonë”. Qindra myslimanë rendën menjëherë në xhami me britmat “Allahu është i madh!”. Prej këndej, pohimi i disa krerëve se “ta lësh Hagia Sophinë muze, do të thotë t’i bësh keq ndërgjegjes së një mori njerëzish”.
Qortimi i Unesco-s: Shën Sofia duhet të mbetet simbol i dialogut
Unesco shqetësohet thellësisht nga ky vendim i Turqisë, që “ia ndryshon vlerën e jashtëzakonshme universale këtij simboli të fuqishëm dialogu”. Vendi - pohon agjencia e OKB-së - duhet të na sigurojë se në këtë monument të jashtëzakonshëm, me vlerë universale, në listë të pasurive të njerëzimit, nuk do të bëhet as më i vogli modifikim. Çdo cikje që mendohet të bëhet, duhet t’i njoftohet paraprakisht e menjëherë Unesco-s” - kujtohet nga World Heritage Commitee.
