Որոնել

Սուրբ Ղազար կղզին Սուրբ Ղազար կղզին 

«Սահմաններից այն կողմ» - Մխիթար Սեբաստացի՝ գիտնական, վանական և Մխիթարեան միաբանութեան հիմնադիր

Մխիթար Սեբաստացու կեանքը հաւատքի, գիտելիքի և մշակութային պահպանման ուշագրաւ վկայութիւն էր: Նրա ջանքերը ոչ միայն աշխուժացրին հայկական եկեղեցին և կրթութիւնը, այլեւ երաշխաւորեցին, որ հայկական ժառանգութիւնը յարատևելու է դարերի ընթացքում: Այսօր նրա ներդրումները յիշեցնում են մեզ կրթութեան փոխակերպող ուժի և դժուարութիւնների ժամանակ մշակութային ինքնութեան պահպանման կարևորութեան մասին:
Ունկնդրէ հաղորդաշարը

Մխիթար Սեբաստացու արտասովոր կեանքը՝ հայ մեծարգոյ վանական, աստուածաբան և մանկավարժ, ով հիմնադրել է Մխիթարեան միաբանութիւնը։ Մխիթարի գիտական և հոգևոր աշխատանքը անջնջելի հետք է թողել հայ եկեղեցու, գրականութեան և կրթութեան վրայ՝ ստեղծելով ժառանգութիւն, որը շարունակում է ոգեշնչել դարեր անց:

Մխիթարը ծնուել է 1676 թուականին Սեբաստիա քաղաքում, այժմեան Թուրքիայի Սիվասում, հայ ընտանիքում։ Մխիթարը պատանի հասակից դրսևորել է հաւատքի խոր նուիրուածութիւն և գիտելիքի անսպառ ծարաւ։ Նա վաղուց տարուել է վանական կեանքով և 15 տարեկանում միացել հայկական վանքին: Մխիթարի մտաւոր հետաքրքրասիրութիւնն ու հոգևոր եռանդը շատ արագ առանձնացրել են նրան, և նա սկսել է ուսումնասիրել ոչ միայն հայ աստուածաբանութիւնը, այլեւ յունական, լատինական և եւրոպական գիտական աւանդոյթները, որոնք հազուադէպ են այդ ժամանակի հայ վանականի համար:

Երբ նա հմտացաւ իր հաւատքի և ուսման մէջ, Մխիթարը տեսաւ բարեփոխման անհրաժեշտութիւնը հայ եկեղեցու ներսում: Նա խորապէս մտահոգուած էր հասարակ ժողովրդի համար կրթութեան և կրօնական տեքստերի հասանելիութեան բացակայութիւնից: Ան կը պատկերացնէր՝ հայ հոգեւոր ու մշակութային կեանքի վերածնունդ, ուր կրթութիւնը, հաւատքը եւ գիտելիքը պիտի զօրացնեն համայնքը։ Այս տեսլականը ի վերջոյ կհանգեցնի Մխիթարեան միաբանութեան հիմնադրմանը։

1701 թուականին Մխիթարը Կոստանդնուպոլսում հիմնեց Մխիթարեան միաբանութիւնը, որը հետագայում տեղափոխուեց Վենետիկի Սուրբ Ղազար կղզի։ Այս քայլը դէպի Վենետիկ ապացուցեց, որ փոխակերպիչ ներուժ կար ձեռնարկուելիք գործում, քանի որ այն ապահովեց կայունութիւն և ռեսուրսներ իր առաքելութիւնն իրականացնելու համար: Մխիթարեանները յայտնի դարձան իրենց կրթաթոշակով, մասնաւորապէս հայոց պատմութեան, աստուածաբանութեան, լեզուաբանութեան և գրականութեան բնագաւառներում։ Մխիթարի գործը հիմք դրեց հայերի մշակութային և մտաւոր վերածննդի այն ժամանակաշրջանում, երբ հայ ժողովուրդը բախուեց հալածանքների և տեղահանութիւնների:

Մխիթարի ամենանշանակալի ներդրումներից էր դասական երկերի հայերէն թարգմանութիւնն ու հրատարակումը։ Նա կարծում էր, որ գիտելիքի պահպանումն ու տարածումը էական են հայ մշակոյթի և ինքնութեան գոյատևման համար: Նրա գլխաւորութեամբ Մխիթարեան միաբանութիւնը հիմնեց տպարաններ՝ հրատարակելով կրօնական, քերականական գրքեր և նոյնիսկ գիտական աշխատութիւններ։ Այս հրատարակութիւնները նպաստեցին հայերէնի ստանդարտացմանը և կրթութիւնն աւելի մատչելի դարձրին հայկական սփիւռքի համար:

Մխիթարի տեսլականը գերազանցում էր գիտական միտքը: Նա ընդգծեց կարգապահութիւնը, հոգևոր աճը և Մխիթարեան միաբանութեան շրջանակներում համայնքային ծառայութեան յանձնառութիւնը: Միաբանութեան վանականները ոչ միայն գիտնականներ էին, այլեւ ուսուցիչներ, որոնք կրթութիւն և հաւատք էին տարածում Եւրոպայի, Մերձաւոր Արևելքի և նրա սահմաններից դուրս հայ համայնքներում: Մխիթարի ամբողջական մօտեցումը կրթութեանը՝ միախառնելով հոգևորութիւնը, արւեստը և գիտութիւնը, բեկումնային էր և շարունակում է ազդել հայկական կրթական համակարգերի վրայ այսօր:

Թերևս Մխիթարի ամենատևող ժառանգութիւնը հենց Սուրբ Ղազար հայկական կղզին է: Նրա առաջնորդութեամբ կղզին վերածուեց հայկական մշակոյթի և ուսման կենսունակ կենտրոնի։ Այսօր Սուրբ Ղազարը մնում է Մխիթարեան միաբանութեան սիրտը, որտեղ կա հսկայական գրադարան, արխիւներ և թանգարան, որը պահպանում է հայկական ժառանգութիւնը ապագայ սերունդների համար:

Մխիթարը վախճանուել է 1749 թուականին, սակայն նրա տեսլականն ու առաքելութիւնը շարունակուել է իր հիմնադրած միաբանութեան միջոցով: Մխիթարեան միաբանութիւնը շարունակում է կենսական դերակատարում ունենալ հայ մշակոյթի և պատմութեան պահպանման և տարածման գործում: Դարերի ընթացքում նրանք մեծ դերակատարութիւն են ունեցել քննադատական աշխատութիւնների հրատարակման, բառարաններ կազմելու և հայկական և արևմտեան մտաւոր աւանդոյթների միջև կամուրջ ստեղծելու գործում:

Մխիթար Սեբաստացու կեանքը հաւատքի, գիտելիքի և մշակութային պահպանման ուշագրաւ վկայութիւն էր: Նրա ջանքերը ոչ միայն աշխուժացրին հայկական եկեղեցին և կրթութիւնը, այլեւ երաշխաւորեցին, որ հայկական ժառանգութիւնը յարատևելու է դարերի ընթացքում: Այսօր նրա ներդրումները յիշեցնում են մեզ կրթութեան փոխակերպող ուժի և դժուարութիւնների ժամանակ մշակութային ինքնութեան պահպանման կարևորութեան մասին:

Հաղորդաշարը պատրաստեց` Ռուզաննա Պետրոսեանը

Շնորհակալութիւն յօդուածը ընթերցելուն համար։ Եթէ կը փափաքիս թարմ լուրեր ստանալ կը հրաւիրենք բաժանորդագրուիլ մեր լրաթերթին` սեղմելով այստեղ

04/02/2025, 08:37