Եկեղեցական Գիտելիքներ 5րդ շաբաթ Պենտեկոստէի (24 Յունիս- 1 Յուլիս 2018)

Երկուշաբթի 25 Յունիսին ,  կը տօնենք Տրդատ թագաւորը, որ եղաւ առաջին քրիստոնեայ թագաւորը. ան դարձի եկաւ Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորչի աղօթքով, որով բուժուեցաւ իր հիւանդութեանէն եւ հրամայեց որ քրիստոնէութիւնը դառնայ պետական կրօնքը Հայոց աշխարհի։ Կը տօնուի նաեւ հայ առաջին քրիստոնեայ թագուհին` Աշխէնը, որ քաջալերեց քրիստոնէութիւնը Հայաստանի մէջ։

Իրենց հետ մէկտեղ կը տօնենք Տրադատի քոյրը` Խոսռովիդուխտ, որ հանդիսացաւ իսկական քաջալերողը քրիստոնէութեան. Ինքն է որ տեսիլքի մէջ լսեց ձայնը հրեշտակին որ կ՛աւետէր թէ միայն Խոր Վիրապին մէջ նետուած Գրիգորը կրնար բուժել իր եղբայրը. Հետագային ալ օգնեց Գրիգորի իր առաքելութեան մէջ։

Երեքշաբթի օրը ՝ 26 Յունիսին,  տօնն է Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչի որդիներուն եւ թոռներուն. Գրիգոր երկու որդի ունէր, Արիստակէս եւ Վրթանէս. Արիստակէս կրտսեր տղան էր որ կուսակրօն մնացած էր եւ իր հօրմէն ձեռնադրուած էր քահանայ ու ապա եպիսկոպոս։ 325 թուին, ան մասնակցեցաւ առաջին Տիեզերական Ժողովին Սուրբ Եկեղեցւոյ, որ տեղի ունեցաւ Կ. Պոլսոյ մօտ գտնուող Նիկիա քաղաքին մէջ. Եղաւ տեղակալ իր հօր եւ ապա անոր յաջորդեց կաթողիկոսական աթոռի վրայ. Սպաննուեցաւ Արքեղայոս իշխանէն 333 թուին, հաստատ մնալով հաւատքի իր ուսուցման գծին մէջ։ Իրեն յաջորդեց մեծ եղբայրը` Վրթանէս, որ ամուսնացած էր եւ հայր երկու զաւակներու. Քաջաբար շարունակեց քրիստոնէութեան տարածման ուղղութիւնը ամբողջ Հայաստանի մէջ եւ վախճանեցաւ գրեթէ 80-ամեայ։

Վրթանէսի աւագ որդին` Գրիգորիս կարգուեցաւ եպիսկոպոսապետ վրացիներու եւ աղուաններու. Սակայն նահատակուեցաւ Վրաց թագաւորի ձեռքով, որ ուրացեր էր քրիստոնէութիւնը։ Իր եղբայրը` Յուսիկ, ամուսնացած էր Տիրան հայոց թագաւորի աղջկան հետ եւ ինք եւս ունէր երկու որդի, Պապ եւ Աթանագինէս. Յուսիկ ընդիմացաւ թագաւորի եկեղեցի մուտքին անոր անբարոյական վարքին պատճառաւ. Ասոր վրայ, Տիրան թագաւորը զինք սպաննել տուաւ 347 թուին։

Այս մեր հայ առաջին սուրբերուն հետ կը յիշուի նաեւ Դանիէլ ասորի եպիսկոպոսը, որ եղաւ, Տիրան թագաւորի հրամանաւ, առաջին ոչ հայ կաթողիկոսը հայոց. Թագաւորը կը յուսար վերջնականապէս անջատել կաթողիկոսութիւնը Լուսաւորչի տոհմէն եւ ապրիլ սանձարձակ կեանք մը. Սակայն Դանիէլ, որ սրբակեաց անձ մըն էր, տեղի չի տուաւ թագաւորի քմահաճոյքին եւ խստիւ յանդիմանեց զինք Յուսիկ կաթողիկոսի մահուան համար։ Այս պատճառաւ` թագաւորը զինք խեղդամահ ընել տուաւ իր կաթողիկոսական գահին վրայ բարձրանալէն հազիւ մէկ տարի ետք, 348 թուականին։

Հինգշաբթի 28 Յունիսին, կը վերադառնանք հին Կտակարանին, տօնելով Եղիսէ Մարգարէն, որ աշակերտն էր Եղիա մարգարէին եւ որ յաջորդեց իր տիրոջ եւ ուսուցիչին, խնդրելէ ետք որ Եղիայի հոգին իր վրայ գայ անոր երկինք համբառնալէն ետք։

Շաբաթ 30 Յունիսին,  օրը տօնն է 12 առաքեալներուն եւ անոնց գլխաւորներուն, այսինքն Պետրոսի եւ Պօղոսի։ Ըստ աւանդութեան երկու առաքելապետներն ալ նահատակուած են Հռոմ, Ներոն կայսեր յարուցած հալածանքներու ընթացքին, 74 թուին, Ս. Պետրոսը խաչելութեամբ, իսկ Ս. Պօղոսը` գլխատմամբ։ Հայ ծէսը նմանապէս մասնաւոր յարգանք կ՛ընծայէ Պետրոս եւ Պօղոս առաքելապետներուն զանոնք դասելով որպէս գլուխ Քրիստոսի Եկեղեցւոյն։

Կիրակի 1 Յուլիսը, Զ. Կիրակին է զկնի Պենտեկոստէի։